کد مطلب:212956 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:286
تقیه اجتماعی
در زمان امام صادق علیه السلام تقیه اجتماعی نیز ابعاد گسترده تری می یابد و با بررسی سیره امام و اصحاب او، به موارد فراوانی از این نوع تقیه برخورد می كنیم. از جمله درباره آن حضرت داستانی بیان شده است، بدین گونه كه: آن حضرت هنگام شنیدن دشنام به علی علیه السلام از بعضی از مخالفان، خود را در پشت ستون مخفی كرده و پس از تمام شدن دشنام، به نزد آن مخالف آمده و به وی سلام كرده و با او مصافحه نمود. [1] .
در روایات فراوانی آن حضرت دستور تقیه اجتماعی را برای اصحاب و یاران خود صادر می فرماید كه به چند مورد آن اشاره می نماییم:
1. «كظم الغیظ عن العدو فی دولاتهم تقیة حزم لمن اخذ بها و تحرز من التعرض للبلاء فی الدنیا؛ فرو بردن خشم از دشمن در زمان حكومت آنها به جهت تقیه، احتیاط است برای كسی كه آن را عمل كند و دوری جستن از بلا در دنیا می باشد.» [2] .
2. امام صادق علیه السلام در حدیثی ضمن تفسیر آیه ای از قرآن چنین می فرماید: ««قولوا للناس حسناً» [3] ، ای للناس كلهم مؤمنهم و مخالفهم، اما المؤمنون فیبسط لهم وجهه و اما المخالفون فیكلمهم بالمداراة لاجتذابهم الی الایمان فانه بأیسر من ذلك یكف شرورهم عن نفسه و عن اخوانه المؤمنین؛ این كه خداوند می فرماید: «با مردم به نیكویی سخن گویید.» یعنی با همه مردم چه مؤمنان و چه مخالفان. اما با مؤمنان با گشاده رویی برخورد می كند و با مخالفان با مدارا، تا آنها را به ایمان جذب نماید، كه به آسان تر از این می توان شرور آنها را از خود و از برادران مؤمنش دفع كند.» [4] .
3.نیز می فرماید: «ان مداراة اعداءالله من افضل صدقة المرء علی نفسه و اخوانه؛ مدارا با دشمنان خدا از برترین صدقه های انسان برای حفظ خود و برادرانش می باشد.» [5] .
4.امام در روایت دیگری نتیجه عالی «مدارا» را چنین بیان می فرماید: «من كف یده عن الناس فانما یكف عنهم یدا واحدة و یكفون عنهم ایادی كثیرة؛ كسی كه (با مردم مدارا كند و) از برخورد شدید با مردم دوری گزیند، در حقیقت او تنها یك دست (یك نفر) را از آزار مردم دور داشته، اما دست های (افراد) فراوانی را از اذیت و آزار خود باز داشته است.» [6] .
5.امام صادق علیه السلام در روایتی مفصل، در بیان فرق بین حكومت بنی امیه و امامت ائمه علیهم السلام می فرماید: «ان امارة بنی امیة كانت بالسیف و العسف و الجور و ان امامتنا بالرفق و التألف و الوقار و التقیة و حُسن الخلطة والورع و الاجتهاد فرغبوا الناس فی دینكم و فیما انتم فیه؛ حكومت بنی امیه با شمشیر، ظلم و جور سرپا بود و اما امامت ما با نرمی، الفت با همدیگر، وقار، تقیه، خوش برخوردی، پرهیزكاری و اجتهاد همراه است. پس مردم را در دینتان و در آنچه شما برآنید (امامت و ولایت)، تشویق كنید.» [7] .
در روایات فراوانی آن حضرت دستور تقیه اجتماعی را برای اصحاب و یاران خود صادر می فرماید كه به چند مورد آن اشاره می نماییم:
1. «كظم الغیظ عن العدو فی دولاتهم تقیة حزم لمن اخذ بها و تحرز من التعرض للبلاء فی الدنیا؛ فرو بردن خشم از دشمن در زمان حكومت آنها به جهت تقیه، احتیاط است برای كسی كه آن را عمل كند و دوری جستن از بلا در دنیا می باشد.» [2] .
2. امام صادق علیه السلام در حدیثی ضمن تفسیر آیه ای از قرآن چنین می فرماید: ««قولوا للناس حسناً» [3] ، ای للناس كلهم مؤمنهم و مخالفهم، اما المؤمنون فیبسط لهم وجهه و اما المخالفون فیكلمهم بالمداراة لاجتذابهم الی الایمان فانه بأیسر من ذلك یكف شرورهم عن نفسه و عن اخوانه المؤمنین؛ این كه خداوند می فرماید: «با مردم به نیكویی سخن گویید.» یعنی با همه مردم چه مؤمنان و چه مخالفان. اما با مؤمنان با گشاده رویی برخورد می كند و با مخالفان با مدارا، تا آنها را به ایمان جذب نماید، كه به آسان تر از این می توان شرور آنها را از خود و از برادران مؤمنش دفع كند.» [4] .
3.نیز می فرماید: «ان مداراة اعداءالله من افضل صدقة المرء علی نفسه و اخوانه؛ مدارا با دشمنان خدا از برترین صدقه های انسان برای حفظ خود و برادرانش می باشد.» [5] .
4.امام در روایت دیگری نتیجه عالی «مدارا» را چنین بیان می فرماید: «من كف یده عن الناس فانما یكف عنهم یدا واحدة و یكفون عنهم ایادی كثیرة؛ كسی كه (با مردم مدارا كند و) از برخورد شدید با مردم دوری گزیند، در حقیقت او تنها یك دست (یك نفر) را از آزار مردم دور داشته، اما دست های (افراد) فراوانی را از اذیت و آزار خود باز داشته است.» [6] .
5.امام صادق علیه السلام در روایتی مفصل، در بیان فرق بین حكومت بنی امیه و امامت ائمه علیهم السلام می فرماید: «ان امارة بنی امیة كانت بالسیف و العسف و الجور و ان امامتنا بالرفق و التألف و الوقار و التقیة و حُسن الخلطة والورع و الاجتهاد فرغبوا الناس فی دینكم و فیما انتم فیه؛ حكومت بنی امیه با شمشیر، ظلم و جور سرپا بود و اما امامت ما با نرمی، الفت با همدیگر، وقار، تقیه، خوش برخوردی، پرهیزكاری و اجتهاد همراه است. پس مردم را در دینتان و در آنچه شما برآنید (امامت و ولایت)، تشویق كنید.» [7] .
[1] بحارالانوار، ج 75، ص 411، ح 61.
[2] همان، ص 399، ح 38.
[3] بقره / 83.
[4] بحارالانوار، ج 75، ص 401، ح 42.
[5] همان.
[6] همان، ص 419، ح 73.
[7] وسائل الشيعه، ج 5، ص 430، ح 9.